του Γιώργου Σ. Σκορδίλη
Το στενό του Ορμούζ είναι ο θαλάσσιος δίαυλος που χωρίζει το Ιράν από το Ομάν, και συνδέει τον Περσικό Κόλπο με τον Κόλπο του Ομάν και την Αραβική Θάλασσα.
Το στενότερο σημείο στο Ορμούζ έχει πλάτος 33 χιλιομέτρων, αλλά η βασική δίοδος ναυσιπλοΐας έχει πλάτος μόλις τρία χιλιόμετρα προς κάθε κατεύθυνση.
Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, από την Υπηρεσία Πληροφοριών Ενέργειας των ΗΠΑ, 18,5 εκατ. βαρέλια αργού πετρελαίου διακινούνται μέσο των στενών του Ορμούζ, μια ποσότητα που αντιστοιχεί περίπου στο 30% του αργού πετρελαίου, αλλά και άλλων προϊόντων πετρελαίου σε υγρή μορφή που μεταφέρονται ετησίως δια θαλάσσης.
Με την παγκόσμια κατανάλωση πετρελαίου να είναι περίπου 100 εκατ. βαρέλια την ημέρα, αυτό σημαίνει ότι περίπου το ένα πέμπτο της ποσότητας αυτής περνά μέσω των στενών του Ορμούζ.
Αλλά αυτό δεν είναι το πλέον εντυπωσιακό στοιχείο του Ορμούζ. Το πιο σημαντικό είναι πως μέσο των στενών διακινείται ετησίως η μεγαλύτερη ποσότητα αργού πετρελαίου που εξάγουν η Σαουδική Αραβία, το Ιράν, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Κουβέιτ και το Ιράκ, όλα κράτη-μέλη του ΟΠΕΚ.
Επίσης τα στενά του Ορμούζ είναι ο διάδρομος μέσο του οποίου εξάγει το Κατάρ σχεδόν όλο το υγροποιημένο φυσικό αέριο που παράγει. Και ως γνωστόν το Κατάρ είναι μεγαλύτερος παραγωγός υγροποιημένου φυσικού αερίου στον κόσμο.
Το στενό του Ορμούζ, είναι στην πραγματικότητα ένας θαλάσσιος δίαυλος ζωτικής σημασίας για τη ναυτιλία καθώς συνδέει τις μεγαλύτερες πετρελαιοπαραγωγές χώρες του πλανήτη που βρίσκονται στην Μέση Ανατολή με τις αγορές στην Ασία, την Ευρώπη, τη Βόρεια Αμερική κι όχι μόνο. Μοιραία το στενό βρίσκεται στο επίκεντρο εντάσεων για δεκαετίες.
Όταν η ιστορία επαναλαμβάνεται…
Κατά τη διάρκεια του πολέμου Ιράν-Ιράκ, μεταξύ του 1980 και του 1988, οι δύο πλευρές προσπάθησαν να διακόψουν η μία τις εξαγωγές πετρελαίου της άλλης, σε μια διαμάχη που έμεινε γνωστή ως «ο πόλεμος των δεξαμενόπλοιων».
Η τραυματική αυτή εμπειρία που κόστισε πολλά σε όλον τον πλανήτη υποχρέωσε τις ΗΠΑ να διατηρούν πάντα στόλο πλοίων τους στην περιοχή με απώτερο σκοπό να κρατούν τον δίαυλο ανοικτό.
Την αποστολή αυτή έχει αναλάβει την τρέχουσα περίοδο ο 5ος Αμερικανικός Στόλος ο οποίος εδρεύει στο Μπαχρέιν και είναι επιφορτισμένος με την προστασία των εμπορικών πλοίων που ταξιδεύουν στην περιοχή και στις δύο κατευθύνσεις.
Ωστόσο, ήδη από τον περασμένο Απρίλιο διεθνείς παρατηρητές υποστήριζαν ότι «αν και η παρουσία του αμερικανικού στόλου στην περιοχή διασφαλίζει ότι ο δίαυλος θα μείνει ανοικτός, πιθανότατα να υπάρξουν εκ μέρους του Ιράν κάποιες προκλητικές ενέργειες». Την περίοδο εκείνοι όλοι εκτιμούσαν ότι οι προσκλήσεις των Ιρανών θα αφορούσαν στην επανέναρξη του πυρηνικού προγράμματος.
Το Ιράν ωστόσο συμφώνησε να περιορίσει το πυρηνικό του πρόγραμμα με αντάλλαγμα τη χαλάρωση των κυρώσεων στο πλαίσιο συμφωνίας του 2015 με τις ΗΠΑ και πέντε άλλες μεγάλες δυνάμεις. Η Ουάσιγκτον εν τέλει αποσύρθηκε από τη συμφωνία το 2018, καθώς τόσο οι ΗΠΑ, όσο και άλλες δυτικές χώρες είναι πεπεισμένες ότι το Ιράν δεν διέκοψε ποτέ το πυρηνικό του πρόγραμμα, κάτι που αρνείται η Τεχεράνη.
Υπάρχουν όμως εναλλακτικοί δίαυλοι διακίνησης για το Πετρέλαιο του Κόλπου;
Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Σαουδική Αραβία έχουν προσπαθήσει κατά το παρελθόν και συνεχίζουν να προσπαθούν να βρουν άλλες διόδους για να παρακάμψουν τα Στενά, συμπεριλαμβανομένης και της κατασκευής περισσότερων αγωγών πετρελαίου. Και αυτό γιατί τα στενά του Ορμούζ έχουν μια προϊστορία η οποία δεν εγγυάται σε καμιά περίπτωση πως ο δίαυλος θα είναι πάντα ανοικτός.
Τον Ιούλιο του 1988, το αμερικανικό πολεμικό πλοίο Vincennes κατέρριψε ιρανικό επιβατικό αεροσκάφος, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν και οι 290 επιβαίνοντες.
Η Ουάσιγκτον απέδωσε την κατάρριψη στο γεγονός ότι το πλήρωμα θεώρησε ότι το επιβατικό αεροσκάφος ήταν μαχητικό. Η Τεχεράνη είπε ότι επρόκειτο για εσκεμμένη επίθεση. Οι ΗΠΑ ανέφεραν ότι το Vincennes βρισκόταν στην περιοχή για να προστατεύσει τα ουδέτερα σκάφη απέναντι σε επιθέσεις του ιρανικού ναυτικού.
Στις αρχές του 2008, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν ότι ιρανικά σκάφη απείλησαν αμερικανικά πολεμικά, καθώς πλησίασαν τρία σκάφη του αμερικανικού πολεμικού ναυτικού που περιπολούσαν στα στενά.
Τον Ιούνιο του 2008, ο τότε διοικητής των Φρουρών της Επανάστασης, Μοχαμέντ Αλί Τζαφάρι, δήλωσε ότι το Ιράν θα επιβάλει ελέγχους στη ναυσιπλοΐα στο στενό εάν δεχθεί επίθεση.
Τον Ιούλιο του 2010, το ιαπωνικό πετρελαιοφόρο «M. Star» δέχθηκε επίθεση ενώ έπλεε στα στενά. Την ευθύνη της επίθεσης είχε αναλάβει μια ομάδα μαχητών με την ονομασία Ταξιαρχίες του Αμπντάλα Αζάμ που συνδέονταν με την Αλ Κάιντα.
Τον Ιανουάριο του 2012, το Ιράν απείλησε να μπλοκάρει τα στενά σε αντίποινα για τις αμερικανικές και ευρωπαϊκές κυρώσεις που είχαν στόχο τα έσοδα της χώρας από το πετρέλαιο, σε μια προσπάθεια να τερματιστεί το πρόγραμμα πυρηνικής ενέργειας της Τεχεράνης.
Τον Μάιο του 2015, ιρανικά σκάφη εξαπέλυσαν βολές κατά ενός τάνκερ με σημαία Σιγκαπούρης. Τότε είχε υποστηριχθεί ότι τα πυρά έπληξαν μια ιρακινή πλατφόρμα πετρελαίου, με αποτέλεσμα το πλοίο να εγκαταλείψει την περιοχή.
Τον Ιούλιο του 2018, ο πρόεδρος Χασάν Ροχανί άφησε να εννοηθεί ότι το Ιράν θα μπορούσε να διακόψει τη ροή πετρελαίου μέσω του στενού ως αντίδραση στην προσπάθεια των ΗΠΑ να μειωθούν στο μηδέν οι εξαγωγές πετρελαίου του Ιράν.
Αξιωματικός των Φρουρών της Επανάστασης δήλωσε ότι το Ιράν θα μπλοκάρει όλες τις εξαγωγές μέσω του στενού εάν διακοπούν οι εξαγωγές της χώρας.
Στο σήμερα…
Κάπως έτσι φτάσαμε και στις χθεσινές εναντίον δύο δεξαμενόπλοιων που βρίσκονταν στον Κόλπο του Ομάν. Οι επιθέσεις αυτές δεν είχαν ως αποτέλεσμα μόνο την εκτόξευση των τιμών πετρελαίου, αλλά συνάμα προκάλεσαν νέες έντονες ανησυχίες για την ασφάλεια των πλοίων που διαπλέουν το στενό του Ορμούζ.
Και όλα αυτά έναν μήνα αφότου άλλα τέσσερα δεξαμενόπλοια χτυπήθηκαν από νάρκες στην ίδια περιοχή.
Τι σημαίνουν όμως όλα αυτά για τη ναυτιλία ;
Ήδη από τα μέσα Μαΐου, όταν σημειώθηκαν οι πρώτες επιθέσεις σε πλοία, ο ναυτασφαλιστικός οργανισμός των Lloyd’s έχει χαρακτηρίσει τον Περσικό Κόλπο, αλλά και τμήματα του Κόλπου του Ομάν ως περιοχές υψηλού κινδύνου.
Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι τα ασφάλιστρα των πλοίων που ταξιδεύουν στις εν λόγω περιοχές θα αυξηθούν κατακόρυφα καθώς θα επιβληθούν επισφάλιστρα πολέμου.
Η κάθετη αύξηση του κόστους ενός πλοίου σε συνδυασμό με το γεγονός πως μπορεί να υπάρξουν περιστατικά με απώλειες ανθρωπίνων ζωών είναι δύο στοιχεία που λειτουργούν αποτρεπτικά για τις εταιρίες να ναυλώνουν πλοία τους στην περιοχή.
Η άρνηση αυτή θα μειώσει με την σειρά της κατακόρυφα την διαθέσιμη χωρητικότητα, κάτι που σημαίνει πως θα αυξηθεί η ζήτηση για πλοία και όταν αυξάνεται η ζήτηση όλοι γνωρίζουν στη ναυτιλία ότι εκτός από την τιμή του πετρελαίου, εκτοξεύονται και οι ναύλοι των πλοίων.
