Του Νίκου Τ. Παγώνη
Με την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων των πανελληνίων, χιλιάδες νέοι ετοιμάζονται για την αρχή των τριτοβάθμιων σπουδών τους που θεωρητικά, θα τους οδηγήσουν σ’ ένα λαμπρό μέλλον. Πού όμως; Στην πατρίδα που ξοδεύει χιλιάδες ευρώ για την εκπαίδευσή τους ή σε κάποια άλλη χώρα που θα δεχθεί έτοιμους επιστήμονες και επαγγελματίες που θα της έχει κοστίσει απολύτως τίποτα για να τους εκπαιδεύσει;
Η διαρροή εγκεφάλων (brain drain) είναι ένα φαινόμενο της σύγχρονης εποχής που παρατηρείται παγκοσμίως και έχει να κάνει με τη μετάβαση λαμπρών επιστημόνων και επαγγελματιών εκεί όπου η ανέλιξή τους είναι εξασφαλισμένη και οι κοινωνικές και μισθολογικές τους συνθήκες είναι κατά πολύ ελκυστικότερες από εκείνες που ισχύουν στον τόπο καταγωγής τους.
Τις περισσότερες φορές η τάση αυτή δεν είναι ανησυχητική εκτός κι αν λαμβάνει τη μορφή μαζικής εξόδου, όπως ακριβώς συνέβη στην Ελλάδα την περίοδο της κρίσης.
Σε 450.000 περίπου ανέρχεται ο αριθμός των Ελλήνων που έφυγαν προς το εξωτερικό την περίοδο 2008-2016, στην πλειονότητά τους κάτοχοι κάποιου τίτλου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Άτομα, δηλαδή, που το ελληνικό δημόσιο είχε δαπανήσει 34.019€ για το σύνολο της εκπαίδευσής τους.
Η κατάργηση των συνόρων μεταξύ των χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθιστά την αναζήτηση καλυτέρων συνθηκών διαβίωσης ευκολότερη για τα άτομα εκείνα που κατέχουν περιζήτητα προσόντα. Και τα ελληνικά πανεπιστήμια παρέχουν ακριβώς αυτά τα προσόντα που σε συνδυασμό με τη φυσική οξυδέρκεια και ικανότητα του Έλληνα, τον καθιστούν περιζήτητο εκεί όπου οι αξίες αναγνωρίζονται και η επιχειρηματικότητα και η οικονομία κάνουν θραύση.
Πώς, λοιπόν, ένας νέος που κατέχει όλα τα παραπάνω να δεχθεί να παραμείνει σ’ ένα τόπο που όχι μόνο αμείβεται πενιχρά αλλά και η αξιοκρατία και η κοινωνική συνοχή παραμένουν σχεδόν στα αζήτητα και η παραβατικότητα, η γραφειοκρατία, οι αγκυλώσεις και γενικά όλα εκείνα τα “στραβά κι ανάποδα” που οδήγησαν στην κρίση συνεχίζουν να πρωταγωνιστούν στην καθημερινότητα των πολιτών;
Μια παροιμία στον αγγλόφωνο κόσμο λέει πως “το χωράφι του γείτονα φαντάζει πιο πράσινο”. Και οι χώρες στο εξωτερικό έχουν στο μυαλό των νέων αυτή την όψη: πιο πλούσιες, πιο προηγμένες, πιο οργανωμένες. Και σε γενικές γραμμές αυτό είναι αλήθεια. Εκείνο όμως που δεν έχουν είναι η ζεστασιά της πατρίδας. Ο γνώριμος τόπος, η οικογένεια και οι φίλοι, ο κοινωνικός ιστός στήριξης, τα ήθη και τα έθιμα, οι συνήθειες, ο τρόπος ζωής, το «παπούτσι απ’ τον τόπο σου» τέλος πάντων, που όταν το έχεις, το θεωρείς αυτονόητο κι ασήμαντο και όταν το χάσεις το αναζητάς με δάκρυα στα μάτια.
Ουδείς μπορεί να παραγνωρίσει την ανάγκη του ατόμου να φροντίζει για την ανέλιξή του, την πρόοδο του. Ουδείς μπορεί να αγνοήσει το γεγονός ότι «κι αλλού κάνουν πορτοκάλια» και ενίοτε κατά πολύ καλύτερα και νοστιμότερα. Και μέχρι τότε που η Ελλάδα θα αποφασίσει ότι οι πολίτες δικαιούνται ένα καλύτερο μέλλον, ιδιαίτερα οι νέοι, η πληγή της διαρροής εγκεφάλων δε θα κλείσει.
Υπάρχει και το χρέος
Πέρα, όμως, από τις προσωπικές φιλοδοξίες και το δικαίωμα της επαγγελματικής αποκατάστασης και ενός καλύτερου τρόπου ζωής υπάρχει και το χρέος προς την πατρίδα. Κάτι που τα 34.019 ευρώ εκπαίδευσης φαίνεται ότι δεν καλλιέργησε. Και, φυσικά, χρέος προς την πατρίδα δεν εννοεί να υποφέρεις και να τσιτσιρίζεσαι με 600 ευρώ το μήνα μισθό-που κι αυτό σταδιακά προσπερνιέται- αλλά η υποχρέωση, ιδιαίτερα των νέων, να οικοδομήσουν το μέλλον του τόπου. Και μέλλον του τόπου με κοπάνα στο εξωτερικό δεν γίνεται.
Οι περισσότερες κοινωνικές εξελίξεις κατακτήθηκαν με το αίμα και τη μαχητικότητα των φοιτητών. Όλων εκείνων που πίστεψαν ότι το αύριο τους ανήκει και έπρεπε να παλέψουν γι’ αυτό. Και πάλεψαν και πέτυχαν. Και το παράδειγμα αυτό δεν πρέπει να ξεχνιέται.
Κάπου, όμως, ο ατομικισμός, το εγώ, η πάρτη μου (τα συνήθη γνωρίσματα που ευθύνονται κατά πολύ για την κρίση) έχουν εμπεδωθεί και στην ψυχή των νέων και προφανώς, το μόνο που δεν περνά από το μυαλό τους είναι το πώς θα αλλάξουν αυτόν το τόπο.
Και μέχρι να επιδιωχθεί η μετάλλαξη από το “εγώ στο εμείς “ η αιμορραγία της διαρροής θα συνεχιστεί και η Ελλάδα θα θρηνεί όχι μόνο τα λεφτά της (34.019€ παρακαλώ), αλλά και τα βλαστάρια της που θα δώσουν καρπό όχι εκεί που φυτεύτηκαν, αλλά εκεί που το έδαφος ήταν περισσότερο εύφορο.
