Γράφει ο Διονύσης Σιμόπουλος
Επίτιμος Διευθυντής του Νέου Ψηφιακού Πλανηταρίου του Ιδρύματος Ευγενίδου
Η πέτρα στη φωτογραφία προέρχεται από την Σελήνη και βρίσκεται σε ειδική συσκευασία κενού που είχαμε ως προσωρινό έκθεμα στο Πλανητάριο της Λουϊζιάνας.
Λόγω της πραγματικά ανεκτίμητης αξίας της για περισσότερη ασφάλεια την έπαιρνα επί ένα μήνα κάθε βράδυ στο σπίτι μου! Προέρχονταν από την 4η επανδρωμένη Σεληνιακή προσεδάφιση της αποστολής του Apollo 15 που ξεκίνησε για την Σελήνη στις 26 Ιουλίου 1971.
Η αποστολή είχε διάρκεια 12 ημέρες 7 ώρες και 12 λεπτά με την συμμετοχή των αστροναυτών David Scott, Alfred Worden και James Irwin.
Το Apollo 15 προσσεληνώθηκε στους πρόποδες των Απεννίνων Ορέων που ορθώνονται στο νοτιοανατολικό άκρο της Θάλασσας των Βροχών. Το πλήρωμα της αποστολής συνέλεξε συνολικά 77 κιλά σεληνιακού εδάφους και υπεδάφους, φτάνοντας σε βάθος 2,4 μέτρων κάτω από την επιφάνεια της Σελήνης.
Κι εδώ, οι επιφανειακοί βράχοι αποτελούνται από βασάλτες, που σχηματίστηκαν πριν από περίπου 3,3 δισεκατομμύρια χρόνια, περίπου μισό δισεκατομμύριο χρόνια μετά την κατακλυσμιαία πρόσκρουση που σχημάτισε την Λεκάνη των Βροχών.
Παρατηρήσεις του πληρώματος του Apollo 15 στο άλλο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό της περιοχής, την χαράδρα Hadley, συνηγορούν υπέρ της άποψης ότι θα πρέπει να σχηματίστηκε ως μια σήραγγα λάβας, η οροφή της οποίας κατέρρευσε.
Ένα άλλο ηφαιστειογενές υλικό που αποκάλυψε η εξερεύνηση των αστροναυτών του Apollo 15 ήταν αυτό που οι ειδικοί επιστήμονες αποκαλούν πυροκλαστικό γυαλί.
Πρόκειται για τα υπολείμματα μεγάλης έντασης ηφαιστειακών εκρήξεων, τα οποία σχηματίζονται όταν διάπυρη ύλη εκτοξεύεται σε σχετικά μεγάλο ύψος και επιστρέφει στην συνέχεια στην επιφάνεια της Σελήνης, έχοντας προλάβει να ψυχθεί αρκετά πιο γρήγορα απ’ ό,τι θα συνέβαινε εάν η λάβα έρεε με πιο ήρεμο τρόπο.
Τέτοιες πυροκλαστικές εκρήξεις ηφαιστείων συμβαίνουν και στον πλανήτη μας. Τα περισσότερα από τα κομμάτια ηφαιστειακού γυαλιού που συνέλεξαν οι αστροναύτες της αποστολής Apollo 15 είχαν πράσινο χρώμα, εξαιτίας της υψηλής περιεκτικότητάς τους σε μαγνήσιο.
Σε αντίθεση με τη Γη οι οροσειρές στη Σελήνη δεν δημιουργήθηκαν από την τεκτονική δραστηριότητα και τις συγκρούσεις τεκτονικών πλακών αλλά από τις προσκρούσεις γιγάντιων μετεωριτών, σαν κι’ αυτή που σχημάτισε την Λεκάνη των Βροχών, αναγκάζοντας την ύλη από το εσωτερικό της Σελήνης να «σπρωχτεί» προς τα πάνω.
Γι’ αυτό και η συλλογή πετρωμάτων από τις παρυφές της οροσειράς των Απεννίνων ήταν ζωτικής σημασίας, καθώς υπήρχε η ελπίδα ότι κάποια από αυτά θα ήταν αρχέγονα πετρώματα προερχόμενα βαθιά από το φλοιό της Σελήνης. Μελέτη δειγμάτων από την περιοχή παρέχουν τις ενδείξεις ως προς την χρονολόγηση της γιγάντιας αυτής πρόσκρουσης, η οποία υπολογίζεται ότι συνέβη πριν από 3,85 περίπου δισεκατομμύρια χρόνια.
Εκτός αυτού οι αστροναύτες του Apollo 15 ανακάλυψαν κι ένα κομμάτι ανορθωσίτη που υπολογίζεται ότι είναι ακόμα αρχαιότερο, ηλικίας 4 περίπου δισεκατομμυρίων ετών. Αυτός ο βράχος είναι γνωστός σήμερα με το όνομα «ο βράχος της Γένεσης», αν και η αποστολή του Apollo 16 που ακολούθησε εντόπισε ανορθωσίτη ακόμα μεγαλύτερης ηλικίας.
Οι αστροναύτες του Apollo 15 έκαναν χρήση για πρώτη φορά ενός αυτοκίνητου “τζιπ” (Lunar Rover) το οποίο επέτρεψε στους αστροναύτες Scott και Irwin να ταξιδέψουν σε απόσταση αρκετών χιλιομέτρων. Το ηλεκτρικό αυτοκίνητο είχε μήκος 3 μέτρων, πλάτος 1,8 μέτρων, βάρος 220 κιλών και κινούνταν με ταχύτητα 19 χιλιομέτρων την ώρα.
Η αποστολή στην Σελήνη περιλάμβανε 3 περιπάτους για την συλλογή στοιχείων. Συνολικά οι αστροναύτες διάνυσαν 27,9 χιλιόμετρα πάνω στην Σελήνη. Τελικά το τριμελές πλήρωμα γύρισε ασφαλές στην Γη στις 7 Αυγούστου 1971.
