του Αναστάσιου Τσιπλάκου – Σύμβουλου Στρατηγικής South East Med Energy & Defense
Ακάθεκτη προωθεί η ‘Αγκυρα τον σχεδιασμό της για έρευνες στα ανατολικά του 28ου μεσημβρινού, στην περιοχή νότια του Καστελλόριζου πιθανότατα στα τέλη Αυγούστου, όπως δημοσίευσε πρόσφατα η εφημερίδα “Καθημερινή της Κυριακής”.
Σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές της εφημερίδας, η κρατική εταιρεία πετρελαίου (ΤΡΑΟ) κατέθεσε αίτημα προς τη διοίκηση των τουρκικών ναυτικών δυνάμεων για διεξαγωγή σεισμικών ερευνών σε μια περιοχή η οποία εκτείνεται ανάμεσα στον 28ο και στον 29ο μεσημβρινό, δηλαδή σε μια περιοχή που ξεκινάει από τα νότια της Ρόδου και φθάνει πέρα από το Καστελλόριζο.
Στο αίτημα της ΤΡΑΟ προς το τουρκικό επιτελείο, ζητείται διαθεσιμότητα της περιοχής μετά τις 15 Αυγούστου, όταν ολοκληρώνεται η αποστολή του ερευνητικού σκάφους «Ορούτς Ρέις» στη Θάλασσα του Μαρμαρά.
Η παραπάνω εκτίμηση αποτελεί άλλη μια επιβεβαίωση ότι η γειτονική μας χώρα έχει ποντάρει στη δημιουργία τεχνητής έντασης η οποία, όπως έχουμε επισημάνει εδώ και καιρό, επιχειρεί να κρατήσει δέσμιες τις Ένοπλες Δυνάμεις της χώρας μας εντός του Αιγαίου, ενώ παράλληλα, οι προσπάθειές της εντός της Κυπριακής ΑΟΖ αλλά και οι κινήσεις της στο Νοτιοανατολικό Αιγαίο συνεχίζονται με αμείωτη ένταση.
Τόσο το Πολεμικό Ναυτικό όσο και η Πολεμική Αεροπορία διανύουν ένα καλοκαίρι σε πλήρη ετοιμότητα, λόγω του φόβου διάχυσης της κρίσης από την κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) προς τα δυτικότερα.
Για την Αθήνα το μεγάλο ερώτημα εντοπίζεται, καλώς ή κακώς, στη δυνατότητα μεσολάβησης κάποιας τρίτης δύναμης έναντι πιθανής απόφασης της Αγκυρας να οδηγήσει σε τριβές. Παρά τη σαφέστατη διατύπωση του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια προς τον Αμερικανό ομόλογό του Μάικ Πομπέο περί ανοικτής γραμμής επικοινωνίας της Αθήνας με την Ουάσιγκτον, το τρέχον επίφοβο καθεστώς των σχέσεων ανάμεσα σε ΗΠΑ και Τουρκία δεν καθησυχάζει κανέναν. Πολλώ δε μάλλον, όταν είναι γνωστό ότι οι δυο σχολές σκέψης στην Ουάσινγκτον για την Τουρκία είναι:
- πως η εκτελεστική εξουσία στην αμερικανική πρωτεύουσα δεν κάνει αρκετά για την τόσο στρατηγικά σημαντική για τη Δύση Τουρκία,
- πως πρέπει να γίνονται περισσότερα από την εκτελεστική εξουσία των ΗΠΑ για την Τουρκία.
Κοινό στοιχείο και των δυο σχολών είναι πως η Τουρκία είναι μια “αδικημένη” και “παραμελημένη” από την Ουάσιγκτον και τους λοιπούς Ατλαντικούς της συμμάχους χώρα και πως δικαιολογημένα συμπεριφέρεται και αντιδρά κατά της “αγνωμοσύνης” που εισπράττει.
Αυτή είναι και η θέση που εκφράζει σήμερα ο Πρόεδρος Τράμπ με τη δημόσια εκφρασμένη στεναχώρια του πως η προηγούμενη κυβέρνηση Ομπάμα είχε “αδικήσει” το καθεστώς Ερντογάν, αρνούμενη να του πουλήσει το αντιπυραυλικό/αντιαεροπορικό σύστημα Patriot, εξαναγκάζοντας το έτσι να προμηθευτεί το αντίστοιχο Ρωσικό σύστημα S-400 και γι’ αυτό το λόγο είναι τόσο διστακτικός να επιβάλει τις κυρώσεις που προβλέπει ο νόμος CAATSA και το East Mediterranean Act.
Τζογαδόρος στην Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο
Και παρόλ’ αυτά, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι ενδεχομένως πιθανότερο να απαντήσει σε ένα τηλεφώνημα από τον πρόεδρο της Ρωσικής Ομοσπονδίας Βλαντιμίρ Πούτιν, παρά από τον Ντόναλντ Τραμπ. Είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς πού το πάει ο Τούρκος Πρόεδρος, εάν πιστεύει ότι οι ρήξεις με τις ΗΠΑ και με την Ε.Ε. θα βγουν σε καλό για την Τουρκία. Αυτό τον καθιστά εξαιρετικά απρόβλεπτο και επικίνδυνο: όταν ο ίδιος δεν γνωρίζει πού οδηγεί τη χώρα του, ουδείς μπορεί να προβλέψει το αποτέλεσμα τον χειρισμών του.
Εδώ και δεκαετίες η στρατηγική της Αγκυρας -ως συμμάχου των ΗΠΑ και μέλους του ΝΑΤΟ- ήταν να δηλώνει αυτόνομη πορεία και να εκμεταλλεύεται τη γεωστρατηγική θέση, την αναδυόμενη οικονομία και τη στρατιωτική της ισχύ ώστε να αποσπά από τους συμμάχους όσα οφέλη ζητούσε.
Τώρα, όμως, οδηγείται σε απανωτά αδιέξοδα λόγω αποτυχημένων τακτικισμών και απεμπολεί τα “προνόμια” του δύσκολου αλλά τελικά συνεννοήσιμου συμμάχου. Ο Ερντογάν, έχοντας συγκεντρώσει όλες τις εξουσίες στο πρόσωπό του, γνωρίζει ότι θα χρεωθεί όποιες αποτυχίες και γι’ αυτό ρίχνει ολοένα πιο επικίνδυνες ζαριές, για να ξεχαστεί η προηγούμενη αποτυχημένη κίνηση, για να μη γίνει ακόμη η αποτίμηση των πράξεών του. Ενώ η χώρα του απομονώνεται από τις ΗΠΑ και την Ε.Ε., οι εσωτερικοί του αντίπαλοι τον προκαλούν σε ακόμη πιο ριψοκίνδυνες κινήσεις.
Οσο η Τουρκία τηρούσε τον κανόνα να προστατεύει τα συμφέροντά της και να επιδιώκει τη διεύρυνση της σφαίρας επιρροής της, ήταν μεν δύσκολος γείτονας, αλλά δεν ωθούσε τα πράγματα στα άκρα ώστε να προκαλέσει ρήξη που δεν ήταν σίγουρο ότι θα την ωφελούσε. Όμως, η απόφαση του Ερντογάν να αγοράσει σύστημα αεράμυνας S-400 από τη Ρωσία, παρότι έμοιαζε αρχικώς με μπλόφα, επέφερε τη ρήξη με την Ουάσιγκτον, αρχικώς με την αποβολή της Τουρκίας από το πρόγραμμα κατασκευής και αγοράς των μαχητικών F-35. Η έλευση τμημάτων του πυραυλικού συστήματος στην Τουρκία πριν από λίγες ημέρες παρουσιάστηκε ως προπομπός, χωρίς τους ίδιους τους πυραύλους, αλλά αυτό αρκούσε για τους Αμερικανούς να τιμωρήσουν τους Τούρκους. Τώρα και ο αρχηγός της αντιπολίτευσης στηρίζει την αγορά S-400. Όσο αυτή η κατάσταση τραβήξει τόσο πιο δύσκολο θα είναι για τον Ερντογάν να κάνει πίσω. Οι Ρώσοι έσπευσαν να προσφέρουν το δικό τους νέο μαχητικό αεροσκάφος στην Τουρκία. Εάν ο Ερντογάν προχωρήσει στην αγορά του, για να “δείξει” στις ΗΠΑ ότι δεν πτοείται από τις κυρώσεις τους, η ρήξη θα μονιμοποιηθεί και το ΝΑΤΟ θα έχει υπονομευθεί, προς όφελος της Ρωσίας.
Παρόλ’ αυτά, η ενεδεχόμενη ολοκληρωτική γεωστρατηγική διολίσθηση της Τουρκίας από το ΝΑΤΟ προς τη Ρωσία γίνεται εξ’ ολοκλήρου με τους όρους του Βλαντιμίρ Πούτιν:
- Η Ρωσία δίνει άδεια στην Τουρκία να δράσει στη βορειοδυτική Συρία, ενώ ρωσικά αεροσκάφη συνδράμουν στις επιθέσεις του συριακού στρατού εναντίον συμμάχων των Τούρκων. Στο ζήτημα της Συρίας, οι σχέσεις Τουρκίας – ΗΠΑ βρίσκονται στην κόψη του ξυραφιού. Ενδεχόμενη ρήξη μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν θα βρει την Αγκυρα μαζί με τη Μόσχα να υποστηρίζουν την Τεχεράνη, με όποιο αντίκτυπο.
- Η σχέση Τουρκίας – Ρωσίας στην Ανατολική Μεσόγειο παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την Κύπρο και την Ελλάδα. Την ημέρα που ο νέος υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας Νίκος Δένδιας βρισκόταν στην Ουάσιγκτον, το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών καταδίκασε τις κυρώσεις που επέβαλε η Ε.Ε. στην Τουρκία για την παραβίαση της κυπριακής ΑΟΖ. Οι δηλώσεις ήταν γενικού χαρακτήρα και παρείχαν συμβολική στήριξη στον Ερντογάν. Αλλά και αυτό έχει τη σημασία του, την ώρα που οι ΗΠΑ στηρίζουν τη σύσφιγξη σχέσεων Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ. Και ενώ ο Ερντογάν συνεχώς αυξάνει την πίεση στην Κύπρο, η τουρκική αντιπολίτευση τον προκαλεί, κατηγορώντας τον ότι αγνοεί τουρκικά συμφέροντα στο Αιγαίο.
Συμπέρασμα
Με έναν απρόβλεπτο ηγέτη στην Αγκυρα, ο οποίος αντιμετωπίζει σοβαρά οικονομικά προβλήματα, ενώ αμφισβητείται η πολιτική του παντοδυναμία, με μια ανερμάτιστη εξωτερική πολιτική που “τζογάρει” με τις μεγάλες δυνάμεις, φυσικό είναι οι ενδιαφερόμενοι παίκτες να αναρωτιούνται ποιο μπορεί είναι είναι το επόμενο ρίσκο που μπορεί να πάρει ο Τούρκος Πρόεδρος. Το σίγουρο είναι ένα: όσο τα προβλήματα του Ερντογάν μεγαλώνουν, τόσο πιο απρόβλεπτος θα γίνεται.
